Namaz Serisi: Neden Subhaneke Duasıyla Başlıyoruz? (10)

Namaza Başladıktan Sonra...

Namaza başladığımızda belki de hissiyatımzdaki en baskın duygulardan biri 'tevazu' duygusu olmalı. Namaz esnasında başımızı biraz eğik tutma gerekliliği de aslında bu hissin bir göstergesidir. 

Resulullah ﷺ namazda başını biraz eğik tutar ve gözünü secde yapacağı yerden ayırmazdı. Tabiri caizse bu duygu aşığın maşuğu karşısındaki utangaçlığına, gözünün içine bakamayışına, ona olan hürmetine benzetilebilir...

Resulullah ﷺ buyurmuştur:

Namaza durduğunuzda, yüzünüzü sağa sola çevirmeyiniz. Şüphe yok ki Yüce Allah(c.c), kulu yüzünü başka tarafa çevirmedikçe, hep ona yöneliktir. (Tirmizi) 

Peki ya başka yöne çevirirsek? Resulullah ﷺ buyurmuştur: 

.... Eğer kul yüz çevirirse Allah da yüz çevirir. (Ebu Davud)

Ve unutmayalım; 'yüz çevirme' ifadesi iki anlam taşır:

1. Kalben yüz çevirmek ki namaz esnasında kalbimize gelen dünyalıklar ve o esnada dikkatimizi dağıtanlar bu anlam dahilindedir.

2. Bakışımızı başka yere çevirmek ki bu da namazda sağa sola bakıp ciddiyetsiz davranmak anlamındadır.

Bir kralla ya da yüksek statüdeki herhangi bir insanla buluştuğumuzda ne bakışlarımızı sağa sola kaydırır, ne de direk muhtabımızın gözünün içine bakarız. 

Allah (cc) Efendimiz'in ﷺ Miraç esnasındaki tevazusundan bahsederken,

(O haşmetli makamda Muhammed’in) göz(ü) ne kaydı, ne de haddini aştı.(53:17)

buyurmuştur...

(Sizi bilmem ama ben bu ayeti okuduğumda, -ki hep çok dikkatimi çeken bir ayetti- hiç namazdaki hale işaret edilen bir ayet olabileceğinin düşünmemiştim, çok güzel bir yaklaşım bence...)

Ibn El-Kayyum bu hareketin yüksek bir edep göstergesi olduğunu ifade etmiştir. 

Amr b As (ra) müslüman olmadan önce Efendimiz'i ﷺ sevmediğini ancak Müslüman olduktan sonra edebinden asla O'nun gözlerinin içine bakamadığını söylemiştir.

Kul kendini Allah önünde alçaltmayı başarabilirse gerçekte kendini yükseltmiş olur. Hadis-i şerifte de tam olarak böyle buyrulmuştur:

"Kim Allah a karşı tevazu sahibiyse, Allah onu yüceltir". (Muslim)

'Namazda gözlerimizi kapatabilir miyiz?' diye soracak olursanız da, kapatmanın sünnetten olmadığını belirtmekle birlikte, eğer etrafta huşunuzu engelleyecek birşey varsa kapatabilirsiniz diye cevap verebiliriz. Birçok alimin görüşü bu şekildedir. 

(ben daha önce bu konuyu araştırmıştım ve aynen bu cevabı bulmuştum ancak kapatma süresi çok uzun olmamalı, her hareket değişikliğinde kısa sürede olsa açmak gerektiğini öğrenmiştim)

Ellerin Şekli

Tekbir aldıktan sonra ellerin aldığı şekiller genelde mezhepten mezhebe farklılık gösterebiliyor. Ama hepsinde ortak olan sağ elin sol elin üstünde olduğudur. Peki bunun sebebi nedir acaba? Imam Ahmed e bu soruyu sorduklarında şöyle cevap veriyor: 

Allah karşısındaki tevazumuzun bir göstergesi olarak... Eğer bir saraya girsek, ellerini bağlamış başları önde insanlar görsek, kimin kral kimin köle olduğunu hemen söyleyebiliriz...

Subhaneke Duasıyla Başlamak...

Bu dua Rabbimizi saygıyla karşılamak için okuduğumuz açılış duasıdır. Saygı duyduğunuz biriyle buluşacağınız zaman Onu iyi karşıladığınızdan emin olmak istersiniz...

Ya da şöyle düşünelim; sevdiğimiz biri bizden birşeyler istedi ama biz istenileni yapmadık ve sonra bizi yanına çağırdı. Oraya giderken isteklerini yerine getirmemiş olmanın ezikliğini yaşarız (ya da yaşamalıyız) öyle değil mi? 

Namaza giderken de hep bu şekilde hissetmeliyiz. Yerine getirmediğimiz ne kadar çok şey var... Yapmamamız gerektiği halde yaptığımız ne çok davranış, girdiğimiz ne çok günah var...

İşte namaza gelirken bu hissiyatla gelmeliyiz..

Subhaneke olarak bildiğimiz duanın da anlamı bakın şu şekildedir:

سبحانك اللهم وبحمدك وتبارك اسمك وتعالى جدك ولا إله غيرك

Allahım! Sen eksik sıfatlardan pak ve uzaksın. Seni daima böyle tenzih eder ve överim. Senin adın mübarektir. Varlığın her şeyden üstündür. Senden başka ilah yoktur

'Subhaneke Allahumme ve bihamdik' dediğimizde, Rabbimizin her eksiklikten uzak olduğunu ve tüm övgülerin O'na olduğunu söylüyoruz. '

'Tebarekesmük' dediğimizde O'nun adıyşa andığımızı yücelttiğimizi ifade ediyoruz.

'Ve teala cedduk' yine O'nun üstünlüğünü içimizde hissediyoruz

'Ve la ilahe gayruk' derken de bahsettiğimiz büün bu sıfatların başka birinde daha olamayacağını tekrar tasdikliyoruz.

Zaten bu sıfatlara sahip başka kim var ki kendine ibadet edilmeye layık olsun?....

Resulullah ﷺ bu duanın Allahın en sevdiği sözlerden oluştuğunu söylemiştir. (Sahih el-Albani)

Namaza bu şekilde başlamak düşüncelerimizi temizler ve Kuran okumaya başlamadan önce bize tevazu kazandırarak aradaki bariyerleri kaldırır.

(Çocuklara ilk öğretilen, namaza başladığımızda okunan duadır Subhaneke duası... Şimdiye kadar anlamını hiç düşündünüz mü, neden bu duayla başlıyoruz diye merak ettiniz mi bilmiyorum... Etmediysek de birşeyler öğrenmişizdir inşallah. Rabbim okuduklarımızı kalbimize indirsin...) 

Selametle...